Aronia - polski czarny skarb

Choć nad Biebrzą zwalczamy gatunki obce tym razem zrobimy wyjątek, dając zielone światło aronii w przydomowych ogródkach.

Aronia przywędrowała do Pol­ski poprzez Rosję i Skandy­nawię ale pochodzi z Amery­ki Północnej. We wschodniej czę­ści Ameryki, od krainy wielkich je­zior po Florydę, rosną gatunki aronii o czarnych i czerwonych owo­cach. Aronia jest spokrewniona z jarzębiną. W Rosji jest nazywa­na „czarną jarzębiną", ale Angli­cy mówią „chokeberry" (dławiąca jagoda). Niestety, owoce aronii, są cierpkie i nie wszystkim smakują. Mają jednak bogactwo składników korzystnie wpływających na zdro­wie, o czym ciągle za mało osób wie. Największą zaletą aronii jest jej unikalny skład chemiczny: ma­ją bardzo dużo antocyjanów, katechin i ich polimerów (tanin) i kwa­su chlorogenowego.

Antocyjany to czerwone barwniki obecne w dużych ilościach w ciem­no zabarwionych owocach takich jak: aronia, czarne jagody, czarna porzeczka, czarny bez, wiśnie, żu­rawiny czy ciemne winogrona. W krajach północnych owoce jagodo­we zawsze były ważnym składni­kiem diety. Medycyna ludowa pole­cała je przy infekcjach, stanach za­palnych, w walce z nadciśnieniem i kruchością naczyń krwionośnych.

Czerwone wino i przetwory z aronii mogą chronić przed zawałem

Duże zainteresowanie świata medycznego antocyjanami rozpo­częło się od czerwonego wina kiedy pokazano, że jego spożycie zmniej­sza ryzyko zawału serca. Śmiertel­ność była znacznie mniejsza w po­łudniowej Francji - zjawisko to na­zwano „francuskim paradoksem". Korzystny wpływ czerwonego wina wynika przede wszystkim z anty-utleniającego działania związków polifenolowych, takich jak antocy-janiny czy katechiny. Środowiska medyczne przyjęły te informacje dość życzliwie; kieliszek czerwone­go wina do kolacji jest zaleceniem racjonalnym i sympatycznym. Jed­nak zwiększone spożycie przetwo­rów (soku, wina czy nalewki) z aro­nii, czarnej porzeczki czy wiśni też mogłoby zmniejszyć liczbę zawałów serca! Antocyjany aronii obniżają ciśnienie nawet o 7-10 mmHg, co pokazano w badaniach klinicznych wykonanych w 2007 r w trzech pol­skich ośrodkach uniwersyteckich. Aronia może być cenna w profilak­tyce miażdżycy. Gdyby Polacy na­prawdę zastosowali aronię w co­dziennej diecie - moglibyśmy mó­wić o „polskim paradoksie".

Porównując zdolności antyoksydacyjne serii soków owocowych okaza­ło się że liderem nie jest sok poma­rańczowy ale sok z aronii. Wśród sy­ropów owocowych najsilniejsze wła­ściwości antyoksydacyjne miał sy­rop z aronii. Ciekawe jest porówna­nie win: najwyższą aktywność an-tyoksydacyjną miały wina zrobione z aronii, następne w kolejności było wino z czarnych porzeczek i czar­nych jagód. Miały one większą ak­tywność niż wino z winogron. Wy­niki przestają dziwić jeśli wziąć pod uwagę zawartość związków czyn­nych w owocach. Owoce aronii to jedno z najbogatszych źródeł antocyjanów w przyrodzie, ponad 500 mg w 100 g owoców, znacznie więcej niż w owocach czarnego bzu czy w czarnej porzeczce. Dzięki obecności antocyjanów sok ma piękny, ciemnoczerwony kolor, bardzo podobny do czerwonego wina. Również katechiny występują w owocach aronii w bardzo dużych ilościach (po­nad 1,5%), niespotykanych w innych owocach jagodowych, co nadaje aronii cierpki smak.

Bioaktywne zwiazki obecne w owocach aronii mają korzystny wpływ na poziom cukru, insuli­ny, cholesterolu i trójglicerydów we krwi, a także zwiększają po­jemność antyoksydacyjną płynów ustrojowych. Dzięki tym właściwo­ściom aronia w postaci soku (ew. słodzonego stewiozydami) może stanowić cenne uzupełnienie die­ty diabetyków.

W czasie II wojny światowej lot­nikom RAF-u, podawano dżem z czarnych jagód aby zachowali lep­szy wzrok i lepiej widzieli o zmro­ku. Dzisiaj antocyjany czarnych ja­gód czy aronii są potrzebne przede wszystkim osobom spędzającym długie godziny przed komputerem.

Aronia szansą dla polskiego przemysłu przetwórczego

Aronia nie tylko ma najwięcej antocyjanów i katechin ze znanych owoców, ale jest uprawiana w Pol­sce na dużych plantacjach. Jest to największy areał uprawy aronii na świecie, zbieramy jej 30- 50 tysię­cy ton rocznie. W XXI wieku szan­sę na sukces mają tylko te owoce, które można uprawiać na planta­cjach i zbierać kombajnem, dzięki czemu są łatwo dostępne i tanie.

Aronia jest głównie przerabiana na sok i koncentraty soku, ale z owo­ców aronii wytwarza się też dżemy, mrożonki, herbatki owocowe, wina i nalewki (szkoda, że na tak małą ska­lę!). Obecność Polski w UE stwarza możliwość promowania aronii na za­chodzie Europy, może to być szansą dla polskiego rolnictwa i firm prze­twórstwa rolno-spożywczego.

W USA i Kanadzie coraz bar­dziej popularny jest ruch konsu­mencki na rzecz świeżej żywno­ści: „eat local", czyli „jedz lokal­ne produkty". Amerykańscy kon­sumenci są zachęcani do zakupu produktów wyprodukowanych w promieniu 100 mil od domu. Czy Polacy muszą się aż tak bardzo uzależniać od produktów z dale­ka? Sok pomarańczowy nie powi­nien dominować na polskich sto­łach, powinniśmy częściej pić bar­dzo zdrowy sok z aronii, czarnej porzeczki czy jabłek. Praktycznie przestaliśmy robić przetwory w do­mu i stale kupujemy gotową żyw­ność w supermarketach.

Aronia: „czarny skarb" dla właścicieli ogródków

Co można robić z aronii? Bar­dzo smaczne są kandyzowane owo­ce aronii (i aronia w czekoladzie), które można wykorzystać podobnie jak bakalie, dodawać do ciastek i deserów. Polecamy domowy dżem z aronii, znakomity z dodatkiem truskawek czy jabłek oraz powi­dła aroniowo-śliwkowe, które moż­na dodawać jako nadzienie do cia­stek czy rogalików. Sok z aronii le­piej smakuje, kiedy jest posłodzo­ny miodem lub brązowym cukrem trzcinowym (z niewielkim dodat­kiem soku z cytryny).

Dlatego osoby mające ogródek lub działkę zachęcam do posadze­nia 2-3 krzaków aronii. Są dekora­cyjne w maju, w czasie kwitnienia oraz jesienią, kiedy liście są inten­sywnie czerwone. Zebrane owoce można przerobić na smaczne prze­twory, z których będzie się cieszy­ła cała rodzina.

Prof. Iwona Wawer

Więcej informacji o aronii oraz przepisy na aroniowe dania w książce: I. Wawer, P. Eggert, B. Ho­łub „Aronia superowoc", wyd. Wek­tor, Warszawa 2012

/do kupienia w sklepie internetowym: www.skarbydlazdrowia.pl/.

Profesor dr hab. Iwona Wawer - jest kierownikiem Zakładu Chemii Fizycznej na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Zajmuje się ba­daniami struktury związków biologicznie czynnych izolowa­nych z roślin oraz leków. Au­torka książek: „Aronia, polski paradoks" (2005, 2006), „The power of nature: Aronia mela-nocarpa" (UK 2006, USA 2010), „Suplementy diety dla ciebie" (2009). „Aronia-superowoc" (2012). Wice-prezes Krajowej Rady Suplementów i Odżywek.

Wszystkich zainteresowanych uprawą aronii w przydomowym ogródku oraz zakupem sadzonek, soków i nektaru z aronii zachęcamy do kon­taktu z Augustowsko-Podlaskim Stowarzyszeniem Eko-rolników zaj­mującym się m.in. hodowlą i wykorzystaniem aronii - kontakt obok

Sieć sklepów PSS Społem Białystok www.spolem.bialystok.pl;

Sieć sklepów „Arhelan" woj. podlaskim www.arhelan.com.pl

Podlaskie Stowarzyszenie Diabetyków. Sklep Gaja. Białystok, ul. Branickiego 1

Sklep internetowy „Bio-kiosk" Białystok www.bio-kiosk.pl